FİKİR VE SANAT ESERLERİ KANUNU

    Kanun Numarası: 5846

    Kanun Kabul Tarihi: 05/12/1951

    Yayımlandığı Resmi Gazete Tarihi: 13/12/1951

    Yayımlandığı Resmi Gazete Sayısı: 7981

Telif Hakları veya Fikri Haklar, bir eser üzerinde sahip olunabilecek maddi ve manevi hakların tamamını ve komşu haklarını ifade eder. Fikri Mülkiyet, bir kişiye veya kuruluşa ait olan bir fikir ürünüdür; söz konusu kişi ya da kuruluş sonradan isterse bunu serbestçe paylaşmayı veya kullanımını belirli biçimlerde kontrol etmeyi tercih edebilir.

Fikrî mülkiyet hukuku, iktisadi değer taşıyan fikrî emek ürünlerini koruyan bir hukuk dalıdır.^[1] Fikrî mülkiyet hukuku, telif hakları ve sınai mülkiyet hakları olmak üzere iki ana unsurdan oluşmaktadır.^[2]

Telif hakları, eserin meydana getirilmesiyle kendiliğinden doğar. Koruma, eserin kamuya sunuluşu ile kendiliğinden sağlanmaktadır. Bunun için bildirim ya da tescil gibi bir prosedüre ihtiyaç bulunmamaktadır. 

Sınai mülkiyet haklarında ise korumanın sağlanması için, ilgili buluşun, tasarımın, markanın vs. tescil ettirilmesi gerekmektedir.

Telif Hakkının varlık nedeni, kitaplardan tablolara, filmlerden plaklara ve görsel iletişim tasarımlarından yazılımlara kadar uzanan özgün sanat, edebiyat ve müzik eserlerinin üretimini teşvik etmektir. 

Telif Hakkı sistemi, yaratıcıya ekonomik hakların yanı sıra, eserin sahibi olduğunu iddia etme ve eserinde şöhretine zarar verebilecek değişiklikler ya da tahrifatlar yapılmasını engelleme olanağını veren “manevi” haklar da sağlar.

Telif Hakkı, Telif Hakkı sahibine eserinin bazı kullanımlarını kontrol etme olanağını verir. Eser sahibinin izin verebileceği veya yasaklayabileceği bu kullanımlar, genellikle eserin çoğaltılmasını, dağıtımını, kiralanmasını, kayda alınmasını, kamuya icrasını, radyo ve televizyonda yayınlanmasını ve çevirisinin yapılmasını veya uyarlanmasını içerir.

Telif hakları, eserin meydana getirilmesiyle kendiliğinden doğar. Koruma, eserin kamuya sunuluşu ile kendiliğinden sağlanmaktadır. Bunun için bildirim ya da tescil gibi bir prosedüre ihtiyaç bulunmamaktadır. 

Fikri mülkiyet genel olarak, bir eserin yaratıcısına veya bir mucide, eserinden ya da buluşundan belli bir süre için ticari olarak münhasıran yararlanma haklarının tanınmasıyla korunur. Bu haklar ayrıca, hak sahibi tarafından satılabilir, lisanslanabilir veya başka şekillerde tasarruf edilebilir.

Edebiyat ve sanat eserleri, buluşlar, markalar ve tasarımlar gibi değişik fikri mülkiyet türleri farklı şekillerde korunur:

• Kitaplar, tablolar, müzik eserleri, filmler ve plaklar gibi, edebiyat ve sanat eserleri ile yazılımlar, genellikle Telif hakkıyla korunur.
• Gerek teknik, gerek bilimsel buluşlar Patentlerle korunur.
• Sözcükler, simgeler, kokular, sesler, renkler ve şekiller gibi, bir ürünü veya hizmeti diğerlerinden ayırt etmeye yarayan özellikler Marka haklarıyla korunur.
• Tasarımlar, coğrafi işaretler ve ticari sırlar da fikri mülkiyet türleri olarak kabul edilir ve çoğu ülkede bunlar için belli bir hukuki koruma biçimi vardır.

Fikri mülkiyet hakları koruma sistemi, bir yenilik ya da yaratımın bunu üreten ya da yaratan kişiye ait olduğunu garantilemenin yanı sıra, bunu “sahiplenmeye” ve sonuçta bundan ticari olarak yararlanmaya da olanak sağlar. Fikri mülkiyeti korumak suretiyle, toplum, bireylerin yeni fikirler geliştirmeye zaman ve kaynak tahsis etmelerini teşvik eder.

Fikri mülkiyet haklarının topluma sağladığı yararlar şunlardır:

• Adil bir rekabetin sürdürülmesi ve geniş bir yelpazeye yayılan kaliteli ürün ve hizmetlerin üretiminin teşvik edilmesi;
• Ekonomik büyümenin ve istihdamın desteklenmesi;
• Yenilikçiliğin (innovation) ve yaratıcılığın sürdürülmesi;
• Teknolojik ve kültürel ilerlemelerin ve ifadenin desteklenmesi;
• Kamusal bilgi ve kültür hazinesinin zenginleşmesi.

Bu soruya en iyi cevabı aslında avukatlar verir. Bizim buradaki açıklamalarımız kesinlikle telif hakları kurallarını belirlemek değildir. Özetle telif hakları düşünceleri değil uygulamaları kapsar. Örneğin, bir tasarımcı logo tasarımında bir kelebeği kullanır ve yarışma sahibi bunu beğenirse diğer yarışmacılar bu fikri geliştirebilirler. Bununla beraber eğer diğer tasarımcılar ilk tasarımcının kelebek illustrasyonunu kullanırlarsa bu bir telif hakkı ihlali olur. Logotype yarışmalarında da durum aynıdır. Sans-serif font fikrinin telif hakkı kimseye ait olamaz. Fakat [Linotype, Helvetica nın telif haklarına kesinlikle sahiptir.] Dolayısı ile siz Helvetica yı bir logotype yarışmasında bir şekilde modifiye etmeden kullanamazsınız.   Fikirler korunmaz. Fikirler tescillenmez. İsteğe bağlı kayıt-tescil işlemleri de, fikirler üzerinden değil, fikirler sonucu meydana gelmiş fikir ve sanat ürünleri yani eserler üzerinden yapılmaktadır. Bu işlemler, korumaya yönelik olmayıp, sadece meydana gelen eserin eser sahibini belirlemeye kolaylık sağlayan beyana dayalı işlemlerdir.

Tasarımcıların kendi tasarımları üstündeki hakları devir işlemi tamamlanıncaya kadar devam eder. Yarışmanın sonlanması ile beraber Telif hakkı devri anlaşmasını içeren “Tasarım Devri” işlemlerine başlanır. İşlemlerin bir parçası olarak yarışma sahibi ve kazanan tasarımcı tasarım haklarının devri üstünde anlaşırlar. Bu imzalı devir anlaşması ve tasarımın bir kopyası ileride ve gereğinde müracaat edilmek üzere elektronik depo ortamında saklanır. Tasarım devir işlemleri kapsamında kazanan tasarım yüklendikten ve kullanım hakları devir işlemlerinin her iki taraf tarafından kabul edilerek tamamlanması sonrasında kullanım hakları anlaşması basılabilir hale gelir. Bu aşamada telif hakları yarışma sahibine devir edilmiş sayılır. Bu anlaşmalara “Hesabım” ve “Yarışmalarım” tuşlarını sırası ile tıklayarak ulaşabilirsiniz.

Bir kazanan seçildiği zaman, tasarımcının ve yarışma sahibinin, her ikisinin de Telif ve Fikri Mülkiyeti hakları devir sözleşmesini onaylamaları gerekir. Sözleşmenin tam metni [http://tasarlatasarlat.com/yasal/fh-devir-anlasma] sayfasından okunabilir.

Fikir ve sanat eserleri sahipliği önemli bir konudur. Tasarlatasarlat' ta tasarımcılar tamamen özgün tasarımlar sunacaklarını taahhüt ederler ve bunun bir sonucu olarak ta sundukları tasarımların haklarına sahip olurlar. Eğer sitemize sundukları tasarımlardan biri "Kazanan" olarak seçilirse ki o ana kadar tasarımlarının bütün haklarına sahiptirler, yarışma sahibi ile bir sözleşme yaparak yarışma sahibine bütün haklarını devrederler. Tasarımcılar bunu Tasarım Devri işlemi ile yaparlar ve bu devir işlemi sonucunda yarışma sahibi tasarımın yeni sahibi haline gelir. Eğer tasarımcı tek bir tasarım üstünde geliştirmelerle yinelemeler yapmışsa yarışma sahibi bu yinelemelerden ancak bir tanesini satın alabilir. Diğerlerinin kullanım hakkı tasarımcıda kalır. Elbette yarışma sahibi tasarımcı ile diğer tasarımların kullanım haklarının devri için anlaşabilir. Eğer yarışma sahibi tasarımcının çalışmasını satın almaz ise bu çalışma tasarımcının malı olarak kalır.

Telif hakkı ihlallerine hiç sıcak bakmıyoruz. Hırsızlığın açık olması halinde elemek ve tasarım sahibini korumak için gerekenleri yapıyoruz. Eğer tasarımınız çalınırsa [mümkün olduğu kadar hızlı bir şekilde bize bildiriminizi yapın.] Biz derhal gerekli araştırmayı yaparız ve ihlalle ilgili açık bir durum tespit etmemiz halinde ilgili kişinin tasarımını yarışmadan kaldırmanın yanında sitemizle ilişkisini de keseriz. 

Bununla beraber, özellikle aynı yarışmaya katılan yarışmacıların tasarımlarında belli oranlarda benzerlikler beklenebilir. Örneğin yarışma sahibi bazı objelerin kullanılmasını özellikle belirtmiş olabilir. Bu durumda bir hak iddia etmeniz söz konusu olmayabilir. Benzeri şekilde, bir yarışmacı ortaya herhangi bir fikir koyabilir ve diğerleri aynı fikri alarak farklı bir uygulama ile ortaya koyabilirler. Bu kabul edilebilir bir durumdur. Temel olarak, Fikir sahiplenilemez. Uygulamalar sahiplenilebilir. 

Eğer bütün bu açıklamalar gene de sizi tatmin etmiyorsa ve ilgili tasarım üzerinde hak sahibi olduğunuzdan emin olduğunuzu düşünüyorsanız [kaldırma uyarısı] gönderebilirsiniz. Bu ilgili tasarımın ihtiyati tedbir olarak engellenmesidir ve ancak telif hakkına sahip olduğunuz bir çalışma için uygulanabilir. 

Uyarı! Eğer telif hakkına sahip olduğunuz doğrultusunda yetersiz ve eksik belgelendirme yaparsanız biliniz ki her türlü zararlardan ve hukuki masraflardan sorumlu tutulursunuz. 

Logo yazı yarışmaları hariç, bir çok tasarım için herhangi bir fontu kullanmakta özgür olabilirsiniz! Logo yazı yarışmalarında kendi özgün fontunuzu yaratmak zorundasınız. Tasarımınız, başka bir fontun tasarımı üstüne (O tasarımın telif hakkı türetme ile ilgili bir kısıtlama getirmediği sürece) temellenebilir. Eğer ticari bir fontu modifiye etmeden kullanacaksınız onu dış hatları ile kullanın, bu fontun kendisinin kullanılmadığı anlamına gelebilir. Eğer yarışma sahibi font dosyalarını isterse fontları satın almak zorunda kalır.

Kamusal çalışmalar tasarımlarda kullanılabilir. Bununla beraber, geniş ve büyük bir tasarımla kombine edilmedikçe veya büyük oranda değiştirilmedikçe tescil edilemezler, lisans altına alınamazlar. Örneğin Recycle sembolü lisans altına alınamaz.

Bir çok font telif hakkı taşır. Webdings, ve Wingdings One, Two ve Three nin telif hakları Microsoft Corporation a aittir. Microsoft Corporation ın bu fontları kendi ürünleri ile beraber paket halinde piyasaya vermesi bunları genele açık hale getirdiği ve bunların kullanılması üstünde kısıtlamalar getirmediği anlama gelmez. Benzeri bir şekilde ITC Zapf Dingbats (ITC kullanımında) gibi diğer sembol fontlar da onların kendilerine ait fontlardır. Örneğin geri dönüşüm sembolü gibi bu fontlardaki oymalı, kabartmalı olanlar açık bir şekilde [genele ve kullanılmaya açık] sembollerdir. Fakat bunların üstünde çok büyük bir tasarımın parçası olmadıkça veya yoğun bir şekilde değiştirilmedikçe telif hakkı oluşturulamaz.

Edebiyat, müzik, sanat ürünleri ve görsel-işitsel ürünler, filmler, bilgisayar program ve yazılımlarını ortaya çıkaran kişilerin bu ürünler üzerindeki hakları ile bunların asıl üreticileri dışında kalan icracı, yapımcı ve yayıncılarının, komşu haklarını kapsayan ve düzenleyen telif hakları, sınai mülkiyet haklarının aksine, ilke olarak tescil işlemine gerek kalmadan, eser sahibinin eserini yayınlamasının ardından ortaya çıkmaktadır.